به گزارش نبض بورس، دامنه نوسان یک ابزار مهم برای کنترل نوسان‌های بازار سرمایه به حساب می‌آید؛ اما تنش‌ها و ریسک‌های سیاسی باعث شده که دامنه نوسان طی ماه‌های اخیر به طور کامل محدود شود.
حال با آغاز مذاکرات نتیجه بخش میان ایران و آمریکا، ریسک هاسی سیاسی تا حدودی کاهش یافته و در این شرایط به نظر می رسد که دامنه نوسان نیز باید افزایش یابد. اما افزایش دامنه نوسان نتیجه بخش خواهد بود؟ کارشناسان در گفت‌و‌گو با نبض بورس به این پرسش پاسخ می‌دهند.
تغییر دامنه نوسان؛ ضرورتی برای تعمیق بازار در دوران رونق
مونا حاجی علی اصغر، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با نبض بورس اظهار کرد: در هفته‌های اخیر، بازار سرمایه ایران شاهد بهبود نسبی وضعیت معاملات، افزایش ارزش و حجم معاملات، و شکل‌گیری روندی مثبت در بسیاری از نماد‌ها بوده است. با این حال، یکی از موضوعاتی که همچنان محل بحث و تأکید فعالان حرفه‌ای بازار است، موضوع تغییر دامنه نوسان است؛ ابزاری که می‌تواند در دوران رکود یا رونق، به تعادل‌بخشی بهتر بازار کمک کند. اگرچه بازار این روز‌ها با نوسانات بیشتر و تحرک بالاتری مواجه شده، اما نبود امکان نوسان آزاد قیمت در برخی نماد‌ها همچنان مانع از کشف دقیق ارزش دارایی‌ها می‌شود.
وی با اشاره به دلایل اهمیت تغییر دامنه نوسان در شرایط فعلی اظهار کرد: نخست مدیریت بهتر نوسانات در بازار رو به رشد: افزایش نوسانات قیمتی در شرایط رونق، اگرچه نشانه‌ای از پویایی بازار است، اما در نبود دامنه نوسان منطقی و منعطف، می‌تواند منجر به رفتار‌های هیجانی یا صف‌های غیرمنطقی شود. بازطراحی دامنه نوسان به گونه‌ای که با سیاست‌های بازارگردانی، کشف قیمت و حجم معاملات هماهنگ باشد، به تعادل پایدار بازار کمک می‌کند. دوم، تسهیل خروج از صف‌ها و بهبود نقدشوندگی: حتی در روند‌های صعودی، محدودیت نوسان باعث ایجاد صف‌های خرید شده و برخی سهم‌ها برای روز‌های متوالی درگیر قفل معاملاتی هستند. این مسئله مانع از مشارکت آزاد سرمایه‌گذاران در کشف قیمت و معامله‌گری حرفه‌ای می‌شود. افزایش دامنه نوسان در چنین شرایطی، قدرت تصمیم‌گیری واقعی بازار را تقویت می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: سوم تقویت نقش تحلیل در مقابل رفتار توده‌ای: بازاری که دامنه نوسان منطقی‌تری دارد، امکان بیشتری برای تحلیل و ارزیابی دقیق ارزش‌گذاری‌ها فراهم می‌کند. این ویژگی در دوره‌های رشد، به جلوگیری از شکل‌گیری حباب‌های قیمتی کمک می‌کند و باعث می‌شود بازار بیش از پیش به سمت رفتار‌های حرفه‌ای و تحلیلی برود. چهارم هماهنگی با استاندارد‌های جهانی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی: دامنه نوسان محدود یکی از تفاوت‌های کلیدی بازار سرمایه ایران با بازار‌های توسعه‌یافته است. بازطراحی این ابزار، نه‌تنها به بین‌المللی‌سازی بازار و تقویت برند بورس ایران کمک می‌کند، بلکه مسیر جذب سرمایه‌گذاری خارجی را نیز هموارتر می‌سازد.
حاجی علی اصغر تاکید کرد: ابزار‌ها به تنهایی کافی نیستند؛ اگرچه بازنگری در دامنه نوسان یک ضرورت است، اما اثرگذاری آن در گرو وجود بستر‌های مکمل است، از جمله: بازارگردان‌های حرفه‌ای و مسئولیت‌پذیر در نماد‌های پرمعامله و کم‌معامله؛ ثبات در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و اعتمادسازی پایدار برای سرمایه‌گذاران؛ دسترسی بهتر به اطلاعات مالی شرکت‌ها و تحلیل‌های بنیادی دقیق؛ فرهنگ‌سازی برای معامله‌گری بلندمدت و کاهش نگاه صرفاً کوتاه‌مدت.
این کارشناس بازار سرمایه در نهایت گفت: تغییر دامنه نوسان، نه یک راه‌حل فوری، بلکه بخشی از یک نقشه راه برای توسعه بازار سرمایه ایران است. در شرایطی که بازار جانی دوباره گرفته، بهترین زمان برای اجرای اصلاحات ساختاری هوشمندانه است؛ اصلاحاتی که پایه‌های رشد بلندمدت و حرفه‌ای بازار را تقویت خواهد کرد.
محدودیت ادامه دار دامنه نوسان
حمیدرضا جیهانی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص دامنه نوسان گفت: «در شرایط فعلی دامنه نوسان نباید بازگشایی شود.»
تناقض در دامنه نوسان
محمد ابراهیم سماوی، کارشناس بازار سرمایه گفت: معمولاً وقتی ریسک‌های سیاسی کاهش پیدا می‌کند و وضعیت بازار سرمایه بهبود می‌یابد، دوباره بحث دامنه نوسان مطرح می‌شود؛ اینکه آیا دامنه نوسان فعلی مفید است یا خیر. در ابتدا لازم است به ماهیت دامنه نوسان اشاره کنم؛ دامنه نوسان یکی از اجزای ریزساختاری بازار سرمایه است که هدف از طراحی آن کنترل نوسانات قیمتی و جلوگیری از رفتار‌های هیجانی سرمایه‌گذاران است.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم به فلسفه وجودی بازار سرمایه نگاه کنیم، بازار سرمایه بر پایه اقتصاد آزاد شکل گرفته و وجود دامنه نوسان تاحدی می‌تواند با این اصل در تضاد باشد. البته این به معنای حذف کامل دامنه نوسان نیست، اما دامنه سه درصدی برای کشوری که تورم اعلامی بیش از ۳۰ درصد و میانگین تورم پنج ساله بیش از ۴۰ درصد است، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. این ترتیب بازار سرمایه را به ابزاری کم‌جذب‌تر تبدیل می‌کند، مخصوصاً وقتی که بسیاری از سهام‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری دامنه نوسان سه درصدی دارند، در حالی که صندوق‌های کالایی دامنه نوسان ده درصدی دارند که این خود نوعی تناقض است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مزایا و معایب دامنه نوسان توضیح داد: از جمله مزایای دامنه نوسان، می‌توان به مناسب بودن آن برای افراد ریسک‌گریز اشاره کرد. بسیاری از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کاهش نوسان شدید قیمت‌ها، به ویژه در شرایط بحران یا عدم قطعیت اقتصادی، برای سرمایه‌گذاران جذاب است. مزیت دیگر آن حفاظت از سرمایه‌گذاران خرد است؛ زیرا آنها می‌توانند حداکثر ضرری را که در دوره‌های کوتاه‌مدت ممکن است متحمل شوند محاسبه کنند.
وی ادامه داد: همچنین مطالعات نشان می‌دهد که دامنه نوسان می‌تواند به کاهش تصمیم‌گیری‌های هیجانی و غیرمنطقی در بازار کمک کند و ثبات نسبی ایجاد کند و مانع شکل‌گیری حباب‌های قیمتی شود.
وی تشریح کرد: مهم‌ترین عیب دامنه نوسان، افزایش ریسک نقدشوندگی است. یکی از مزیت‌های بازار سرمایه، قابلیت نقدشوندگی بالاست، اما با وجود دامنه نوسان، به‌ویژه در شرایط نزول بازار یا بحران، ممکن است سرمایه‌گذار قادر نباشد دارایی خود را به قیمت منصفانه بفروشد و سرمایه‌اش برای روز‌ها یا حتی ماه‌ها بلوکه بماند. مسئله بعدی، اثر آهنربایی یا مگنت افکت است که به‌وجود صف‌های خرید یا فروش و چسبندگی قیمتی منجر می‌شود؛ به این معنا که تمرکز سرمایه‌گذاران از تحلیل به قیمت صرفاً منتقل می‌شود. عیب دیگر، کاهش جذابیت بازار برای معامله‌گران کوتاه‌مدت است؛ چرا که دامنه نوسان کم، امکان خرید و فروش در فواصل کوتاه را کاهش می‌دهد. نهایتاً می‌توان به کمبود انعطاف‌پذیری اشاره کرد؛ در مواقعی که بازار به تغییر دامنه نوسان نیاز دارد، اعمال این تغییرات دشوار است.
سماوی تاکید کرد: برخی معتقدند بازار سرمایه ایران این کشش را دارد که دامنه نوسان در بازه‌هایی مشابه عرف جهانی، یعنی مثبت و منفی ۱۰ یا ۱۵ درصد افزایش یابد. مشاهده ابزار‌های مشتقه و صندوق‌های طلا نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران تا حد زیادی با ریسک و ماهیت بازار آشنایی دارند و آماده پذیرش نوسانات بالاتر هستند. با این حال، باید به رویکرد تدریجی و گام‌به‌گام سازمان هم اشاره کرد که همچنان باید همراه با ظرفیت بازار پیش برود. در مجموع، دامنه نوسان یک بحث فرعی است و بازار سرمایه فعلاً به مسائل اصلی‌تر و کلان‌تری چشم دوخته است.
تصمیم‌گیری پویا برای بازار سرمایه
حسین محمودی اصل، کارشناس بازار سرمایه گفت: از لحاظ اولویت‌بندی، شاید بازار سرمایه اولویت‌های مهم‌تری از جمله موضوع حاکمیت شرکتی و هدایت و استفاده از ظرفیت شرکت‌ها و ناشران در جهت افزایش حاشیه سود شرکت‌ها داشته باشد. در کنار این مسئله، موضوع دامنه نوسان نیز می‌تواند به شکل هوشمند و با پیش‌بینی معقول، به صورت خودکار عمل کند.
وی ادامه داد: به این معنا که سازمان می‌تواند بر اساس آیین‌نامه‌ها و طبقه‌بندی مسائل مختلف و پیش‌بینی جزئیات، مثلاً در مورد یک رخداد خاص همچون یک ترور یا یک درگیری، این اتفاقات را سطح‌بندی نماید. همچنین در ارتباط با مباحث اقتصادی، سیستم بتواند به صورت خودکار، نوسان را بدون نیاز به تشکیل جلسه تغییر دهد و مؤلفه‌های مختلفی را مانند پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد و ثبات اقتصادی و سیاسی در نظر بگیرد. به هر حال، سطح‌بندی و جدول‌بندی این اتفاقات به گونه‌ای انجام شود که بر اساس هر رویداد یا حادثه، تصمیمات به‌صورت هوشمندانه اتخاذ گردد.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: همه فعالان بازار می‌دانند که اگر رویدادی رقم بخورد، به طور مثال دامنه نوسان محدود یا حداکثری خواهد شد و این موضوع می‌تواند به بازار کمک کند. به همین ترتیب، می‌توان برای شرایط مختلف بازار، بسته‌های هوشمند طراحی کرد. بسته هوشمند دارای قابلیت ارزیابی و استقرار ابزار‌های مختلف است؛ برای مثال تعیین شود که اگر در یک هفته شاخص از ۱۵۰ هزار واحد پایین‌تر آمد، چه حمایت‌هایی فعال شود، چه میزان اوراق تبعی منتشر گردد، چه اندازه منابع از صندوق توسعه تزریق شود و اینکه بستن دامنه نوسان به صورت موقت و ارائه اطلاعات با چه سازوکاری انجام شود.
محمودی‌اصل توضیح داد: به نظر من، بازاری با این حجم فعالان باید قطعاً به سطح بالایی از هوشمندی و اتکاء به سیستم‌های هوشمند دست پیدا کند تا این فرآیند‌ها به صورت خودکار، دقیق و بهینه انجام شود. به عنوان مثال، در گذشته شاهد بودیم که در یک حادثه به‌سرعت جلسه تشکیل شده و دامنه معاملات محدود شد که این اقدام رضایتمندی را به دنبال داشت. اما در مورد دیگری، جلسه با تاخیر تشکیل شد، هماهنگی‌ها دیر صورت گرفت و نارضایتی زیادی ایجاد گردید تا جایی که برخی فعالان بازار نسبت به تصمیمات انجام شده مشکوک شدند؛ لذا لزوم وجود بسته‌های آماده و تصمیم‌گیری هوشمندانه نه تنها موجب رفع رانت و فساد می‌گردد، بلکه رضایت عمومی را به دنبال خواهد داشت.
وی تشریح کرد: موضوع دامنه نوسان و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن در روز‌های دشوار بازار همواره با مشکلاتی مواجه بوده است. تأخیر در فرآیند تصمیم‌گیری، سنگینی و سختی آن در مواقع حساس برای بازاری پویا مناسب نیست. ما مشکلات موجود در این زمینه را به وضوح مشاهده می‌کنیم و معتقدیم که باید پویایی هر چه بیشتر به سازمان و فرآیند‌های تصمیم‌گیری بازگردد.
محمودی‌اصل در نهایت گفت:انتظار ما این است که تصمیم‌گیری‌ها نسبت به گذشته پویاتر، به‌روزتر و هوشمندانه‌تر باشد.
نبض‌بورس
